نشریه فیزیولوژی محیطی گیاهی
پیاپی 39 (پاییز 1394)

شیرین بیان به دلیل داشتن ترکیبات ثانویه و اسید گلیسیریزیک طبیعی، مورد استفاده صنایع داروسازی است. بدین منظور پژوهش حاضر بر اساس طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در شهرستان قوچان در دو ارتفاع (1252 و 1722 متری از سطح دریا به ترتیب روستای اتر آباد و نوروزی) و سه قطر (کمتر از یک، یک تا دو و بیشتر از دو سانتی متر) و دو اندام (پوست و چوب ریشه) انجام گردید. در این آزمایش مقدار وزن تر و خشک، فنل کل، فلاونوئید کل و خواص آنتی اکسیدانی ریشه شیرین بیان و میزان گلیسیریزین اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد ارتفاع و قطر ریشه بر کلیه صفات مورد بررسی در سطح یک درصد دارای اثر معنی دار بود، به طوری که که بیشترین میزان وزن تر و خشک مربوط به ارتفاع بالا در پوست ریشه به قطر کمتر 2-1 سانتی متر بدست آمد. بیشترین میزان فنل کل مربوط به ارتفاع 1252 متر از سطح دریا در پوست ریشه به قطر بیشتر از دو سانتی متر و کمترین آن در ارتفاع 1722 متر از سطح دریا در پوست ریشه به قطر 2-1 سانتی متر مشاهده شد. همچنین بیشترین میزان فلاونوئید کل در ارتفاع 1252 متری در پوست ریشه به قطر کمتر از یک سانتی متر بدست آمد. بیشترین میزان گلیسیریزین در چوب ریشه نیز به قطر کمتر از یک سانتی متر در ارتفاع بالا و کمترین میزان آن در پوست ریشه کمتر از یک سانتی متر قطر در ارتفاع پایین مشاهده شد. بیشترین خواص آنتی اکسیدانی نیز مربوط به پوست ریشه به قطر بیش از 2 سانتی متر در ارتفاع بالا بود.

اسانس ها گروهی از مواد موثره موجود در گیاهان می باشند که از نظر ترکیب شیمیایی همگن نبوده و به صورت ترکیبات مختلفی مشاهده می شوند. پیرو (Juniperus communis) گیاهی است همیشه سبز و حاوی اسانس که از مهمترین گیاهان رویشگاه های کوهستانی ایران به شمار می رود. در این تحقیق به بررسی اسانس این گیاه در مراتع ییلاقی هزارجریب بهشهر پرداخته شد. ابتدا از پایه های مورد نظر، سرشاخه و مخروط گیاه جمع آوری گشت. سپس نمونه ها در هوای آزاد در سایه خشک شدند. اسانس بخش های مورد نظر به روش تقطیر با آب توسط دستگاه کلونجر جمع آوری وجهت شناسایی ترکیبات اسانس از دستگاه GC/MS استفاده شد. بر اساس نتایج حاصله 66 ترکیب در اسانس سرشاخه و 60 ترکیب در اسانس مخروط وجود داشت که اسانس سرشاخه و مخروط از نظر مقدار ترکیبات Pinene، Limonene، Citronellol، Undecanone، β -Bourbonene، γ -Elemene، Germacrene D ، GermacreneD. 4. ol، α -Bisabolol، Alloaromadendrene oxide، Farnesol، Cinnamaldehyd، Cryptopinon، Alloaromadendrene و Phthalic acid دارای اختلاف معنی دار بودند. همچنین برخی ترکیبات اسانس منحصرا در سرشاخه یا مخروط مشاهده شدند.

به منظور ارزیابی اثر هورمون سیتوکینین و آهن بر درصد تجمع عناصر آهن، روی و منگنز در دانه ی ارقام نخود آزمایشی در دو سال زراعی 90-1389 و 91-1390 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در شهرستان خرم آباد انجام شد. در این تحقیق سه رقم آزاد، هاشم و توده محلی در چهار سطح مصرف آهن شامل 0 (شاهد) ، 5، 10 و 15 میلی گرم در لیتر و چهار سطح مصرف هورمون سیتوکینین شامل 0 (شاهد) ، 5، 10 و 15 میلی گرم در لیتر مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد برهمکنش مصرف آهن و سیتوکینین بر تجمع آهن در دانه مثبت بود و رقم هاشم در غلظت 10 میلی گرم در لیتر آهن و 15 میلی گرم در لیتر سیتوکینین بالاترین مقدار تجمع آهن در دانه را داشت. در مقابل با افزایش مصرف آهن و سیتوکینین، میزان تجمع روی و منگنز در دانه کاهش یافت. ارقام هاشم و آزاد در غلظت های 5 میلی گرم در لیتر آهن و سیتوکینین بیشترین درصد روی در دانه را داشتند، در حالی که رقم آزاد در تیمار عدم مصرف آهن و مصرف پنج میلی گرم در لیتر سیتوکینین بیشترین میزان تجمع منگنز را نشان داد.

زیتون درختی همیشه سبز و متعلق به خانواده ی Oleaceae می باشد. میوه و برگ های زیتون به دلیل داشتن مواد ثانویه مانند فنل، فلاونوئید و فعالیت آنتی اکسیدانی حائز اهمیت هستند. هدف از انجام این پژوهش بررسی میزان ترکیبات فنلی، فلاونوئید کل، خصوصیات آنتی اکسیدانی و اولئوروپین برگ ژنوتیپ های زیتون 3 منطقه لیوان، نصرآباد و آزادشهر بر روی شاخه های رویشی و زایشی در فصول پائیز و بهار در استان گلستان بود. این پژوهش در قالب طرح فاکتوریل بر پایه کاملا تصادفی در سه تکرار انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که نوع شاخه، فصل و ژنوتیپ روی متغیرهای اندازه گیری شده در سطح یک درصد و پنج درصد اثر معنی دار داشت. در بین ژنوتیپ های زیتون، ژنوتیپ آزادشهر و ژنوتیپ لیوان بیشترین میزان فنل کل و فلاونوئیدکل را به خود اختصاص دادند. هم چنین میزان آنتی اکسیدان و اولئوروپین در ژنوتیپ نصرآباد دارای بیشترین مقدار بود. برای مصارف دارویی بهترین زمان برداشت برگ ها از نظر دارا بودن حداکثر متابولیت های ثانویه، فصل بهار می باشد. در بررسی تاثیر محل برگ های زیتون، برگ های شاخه های زایشی از نظر داشتن فلاونوئید کل، آنتی اکسیدان و اولئوروپین دارای مقادیر بیشتر و برگ های شاخه های رویشی، دارای بالاترین مقدار فنل کل بودند.

هورمون ها نقش حیاتی در تنظیم رشد گیاهان و پاسخ به تنش بازی می کنند. به منظور مطالعه رابطه بین کمبود آب و سویه های باکتری فلورسنت سودومونادس بر پرولین و برخی از هورمون های رشد در گیاه ذرت آزمایشی در طی دو سال به صورت کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد که در آن کرت های اصلی شامل سه سطح تنش خشکی براساس 40، 60 و 75 درصد تخلیه رطوبتی و کرت های فرعی شامل چهار سویه باکتری فلورسنت سودومونادس (سویه های S4، S108، S153و S169) به همراه شاهد بدون تلقیح بودند. نتایج نشان داد که تنش خشکی سبب تغییر در تعادل هورمونی گیاه ذرت شده و افزایش میزان پرولین، قندهای محلول و آبسزیک اسید و کاهش ایندول استیک اسید، جیبرلین و سیتوکینین را القاء می کند. با این وجود تلقیح بذرهای ذرت با سویه های فلورسنت سودومونادس منجر به افزایش میزان پرولین، آبسزیک اسید، ایندول استیک اسید و سیتوکینین نسبت به شاهد شد. سویه S153 بیشترین میانگین میزان پرولین، آبسیزیک اسید، جیبرلین، ایندول استیک اسید و سیتوکینین را در برگ نشان داد. این مطالعه نشان داد که کاربرد سویه های باکتری سودوموناسی میزان هورمون های گیاه ذرت را در شرایط تنش خشکی نسبت به شاهد افزایش می دهد.

هدف از این تحقیق بررسی برخی خصوصیات فردی گونه آوندول با اسم علمی. Smyrnium cordifolium Boiss در منطقه بویراحمد بود. جهت نیل به این هدف در مناطق معرف،6 ترانسکت به صورت تصادفی در منطقه مستقر شد. در امتداد هر ترانسکت به ازای هر 10 متر یک پلات با ابعاد 2×2 متر مستقر گردید. سپس در هر پلات سطح تاج پوشش و تعداد پایه گونه آوندول و سایر گونه های همراه نیز برآورد شد. طبق نتایج بدست آمده میزان تراکم گونه آوندول 8700 پایه در هکتاربود. همچنین میزان پوشش گونه مذکور 5/46 درصد در واحد سطح محاسبه گردید. نتایج حاصل از بررسی الگوی پراکنش گیاه نشان داد الگوی گونه آوندول تصادفی مایل به یکنواخت می باشد. همچنین نتایج نشان داد که گیاه آوندول اغلب در منطقه ای با اقلیم نیمه مرطوب سرد، دامنه ارتفاعی 1500 تا 2470 متر ارتفاع از سطح دریا، محدوده دمایی 10- تا30 درجه سانتی گراد ، خاک های با متوسط (درصد) 39/1 =C، 18/7 = pH ، (ds/m) 63/0=EC، (mg/kg) 335/ N=، (mg/kg) 62/97P= و (mg/kg) 01/391= K می روید. به لحاظ فنولوژی شروع رشد گیاه آوندول از اواسط اسفند ماه، مرحله گلدهی از اوایل خرداد تا اوایل تیر و بذردهی اوایل تیرماه تا اواخر تیر بود. بر مبنای نتایج فیتوشیمیایی، تعداد 11 جزء شیمیایی در روغن فرار حاصله از گیاه موردمطالعه شناسایی شد. با مشاهده سهم هر یک از مولفه ها در توجیه تغییرات می توان عنوان نمود که ارتفاع از سطح دریا، هدایت الکتریکی، درجه حرارت و فسفر از بیشترین نقش در پراکنش گونه آوندول برخوردارند.

مصرف بیش از حد کودهای شیمیایی باعث تخریب اکوسیستم های کشاورزی شده است. یکی از برنامه های کشاورزی پایدار کاهش مصرف کودهای شیمیایی و افزایش کارایی آنها می باشد. در این راستا آزمایشی به منظور ارزیابی اثر سطوح مختلف کود نیتروژن و دو سویه باکتری ازتوباکتر بر برخی خصوصیات فیزیولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد گندم رقم مروارید اجرا شد. آزمایش مزرعه ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلو ک های کامل تصادفی با چهار تکرار در شهرستان اردبیل به مرحله اجرا در آمد. فاکتورهای آزمایش شامل کود نیتروژن در سه سطح (N0، N75 و N150) به ترتیب شامل 0، 75 و 150 کیلوگرم اوره در هکتار و باکتری در سه سطح (دو سویه MZ11و MZ26 از باکتری Aztobacter chroococcum) به همراه شاهد بود. نتایج نشان داد که با افزایش میزان کود نیتروژن، میزان فعالیت آنزیم فسفاتاز اسیدی افزایش یافت. بیشترین غلظت نیتروژن و فسفر ریشه و اندام های هوایی در تیمار N150MZ11 به دست آمد. همچنین تلقیح سویه MZ26 ازتوباکتر به همراه تیمار کود نیتروژن 1 5 0 کیلوگرم اوره در هکتار بیشترین عملکرد دانه را حاصل کرد. با توجه به نتایج به دست آمده، تلقیح گیاه گندم با سویه MZ26 ازتوباکتر و کاربرد 1 5 0 کیلوگرم کود نیتروژن برای حصول حداکثر عملکرد قابل توصیه می باشد.

این پژوهش بر روی تربچه (Raphanus sativus L.) رقم تجاریRadish cherry belleتحت تنش خشکی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار در سال 1390 در دانشگاه آزاد اسلامی شیراز به اجرا در آمد. تیمارهای آزمایش شامل دو فاکتور تنش خشکی در سه سطح آبیاری به فاصله یک روز (شاهد) ، سه روز (تنش ملایم) و پنج روز (تنش شدید) و اسید سالیسیلیک در سه سطح 0، 1 و 2 میلی مولار بود. خصوصیات مورد بررسی شامل رنگدانه های کلروفیلa ،b و ترکیبات کاروتنوئیدی، محتوای یون های سدیم و پتاسیم و محتوای نسبی آب بود. نتایج حاصل از تجزیه واریانس تاثیر متقابل تنش خشکی و اسید سالیسیلیک نشان داد در زمان اعمال تنش خشکی شدید محلول پاشی با غلظت 2 میلی مولار اسید سالیسیلیک سبب افزایش کلروفیل a و b ولیکن محلول پاشی با اسید سالیسیلیک 1 و 2 میلی مولار سبب کاهش محتوای کاروتنوئیدی شد. همچنین در گیاهان تحت تنش خشکی شدید، محلول پاشی با اسید سالیسیلیک 2 میلی مولار سبب افزایش محتوای یون های سدیم، پتاسیم و محتوای نسبی آب گشت.